Petrovac na Mlavi
Petrovac kroz vreme
Petrovac na Mlavi
Petrovac kroz vreme
Praistorija
Povoljni klimatski uslovi kao i prirodne pogodnosti (reljef, plodno zemljište, šume, rudno blago, bogatstvo vodenim tokovima) uslovili su rano naseljavanje ove oblasti u srednjem toku reke Mlave. Homoljske planine koje čine zaleđe Mlavske oblasti obiluju pećinama i prirodnim zaklonima predstavljaju najstarija staništa paleolitskog čoveka. Do sada nisu zabeleženi nalazi koji bi potvrdili prisustvo ljudi u starijem kamenom dobu (paleolitu).
Najstariji materijalni ostaci na prostoru Braničevskog okruga nađeni su na teritoriji opštine Petrovac. To je privesak – amulet, nađen na višeslojnom arheološkom lokalitetu „Vrbovac“- koji zahvata prostore sela: Ćovdina, Šetonja, Burovca, Tabanovca i Velikog Laola. Na osnovu stilskih karakteristika amulet je pripisan protostarčevačkoj kulturi Lepenskog vira (oko 6500. god. p.n.e.).
Tragovi mlađe neolitske, vinčanske kulture i eneolitskih kultura pretežno su zastupljeni na prostorima savremenih naselja koja se nalaze na obali Mlave. Tokom mlađih perioda praistorije, razvojem metalurgije koja podrazumeva rudarenje, naselja iz bronzanog i gvozdenog doba postepeno se približavaju koritu Mlave i formiraju se na ograncima i u podnožju Homoljskih planina – na desnoj obali Mlave. U to doba, o kontinuitetu života na ovom prostoru svedoče slučajni nalazi, ostava i pojedinačnih predmeta, koji se čuvaju u Narodnom muzeju u Požarevcu.
Najznačajnije arheološko nalazište iz doba praistorije predstavlja lokalitet Belovode.
Naselje Belvode formirano je početkom vinčanske civilizacije oko 5400 godine pre naše ere i trajalo je sve do njene Gradačke faze kada je nastradalo u požaru, oko 4600 godine pre naše ere. Od 1994. godine na lokalitetu Belovode, desetak kilometara od Petrovca, u ataru sela Veloko Laole, traju arheološka istraživanja u organizaciji Narodnog muzeja iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Petrovca.
Antički period
Do rimskog osvajanja ove teritorije dolazi početkom I veka nove ere. Proces romanizacije zatečenog stanovništva trajao je oko 100 godina. U periodu rimske dominacije teritorija Petrovca se nalazila u okvirima provincije Gornje Mezije (Moesia Superior) čiji je glavni grad bio Viminacijum (Viminatium), današnji Kostolac – na ušću reke Mlave u Dunav.
Uspostavljanje rimske granice (limesa) na Dunavu imalo je za posledicu izgradnju brojnih utvrđenja i složene putne mreže koja je povezivala unutrašnjost gradova na Dunavu. Zahvaljujući jednokraku rimskog puta koji je išao dolinom Mlave – od Kostolca prema Ćupriji (Horreum margi) – na području Petrovačke opštine registrovana su brojna nalazišta iz antičkog perioda. Iz Stiške ravnice u Mlavsku oblast trasa puta je išla desnom obalom Mlave bliže ili dalje od korita reke u zavisnosti od kofiguracije terena. Između Kamenova i Petrovca put je prelazio na levu obalu Mlave i vodio do lokacije „Gradac“ na Busuru gde je lokalizovana poštanska – putna stanica Iovis Pagus (Jupiterrovo selo). Odavde je put išao preko Vrbovca… na oko par kilometara od sela Ćovdina, je pretpostavljena lokalizacija Mutatio Bao.
Značajan i redak nalaz predstavlja nekoliko fragmenata vojničkih diploma sa lokaliteta „Bela voda“ u Ranovcu, što ukazuje na postojanje nekog naselja. U samom Kamenovu na potesima „Crkvište“ i „Kalina Voda“, registrovani su ostaci iz antike. U Velikom Popovcu, takođe ima rismkih ostataka i verovatno se tamo nalazila Vila Rustika. Sondiran lokalitet Gradac na Busuru u Mlavskoj oblasti predstavlja najznačajnije arheološko nalazište iz antičkog perioda. Nalazi se oko 5 km južno od Petrovca, pripada ataru sela Veliko Laole. Smešten je na desnoj obali rečice Busur nedaleko od njenog ušća u Mlavu. Identifikovan je kao rimski kastrum IOVIS PAGUS. Prema Feliksu Kanicu to je „kvadratno utvrđenje sa stranmama dugim 95m“. Na uglovima su isturene jake okrugle kule. Ustvari, Iovis pagus je podignut kao putna stanica na tzv. carigradskom drumu koji je išao dolinom Mlave. Obnovljen je tokom IV veka kada je izgrađena fortifikacija i funkcionisao je sve do Humske provale, do sredine V veka.
Ranije stanište predaka ovog kraja bilo je u predelu Deonica, koje se svakako zvalo Delnica, kao što je i naseobina bila Svilne. Naseobina je bila iznad „ rimskog puta“ koji se u kasnijem vremenu zvao „turski put“ i koji je bio deo čuvenog puta „via militaris“. Rimske legije su ovuda išle iz Viminacijuma na Dunavu prema Gamzigradu i „via ignatia“. Na tome putu bio je rimski kastrum, utvrđenje čije su razvaline u blizini Velikog Laola.
Ostaci velike crkve sv. Trojice i još nekih crkava kazuju da su tu bila i velika središta duhovnog života.
Treba spomenuti poprište ratova na ovom tlu koja su ostala nezabeležena u istoriji.
U vremenu Rimljana spominju se ubistva legionara , bitka s Turcima u Ludom polju, bitka u Klisuri, bitka kod Rašanca i Orljjeva u vreme povlačenja srpske vojske prema jugu.
Srednji vek
Za period ranog srednjeg veka ne raspolažemo pisanim podacima o zbivanjima na prostoru srednjeg toka reke Mlave.
Arheološki trag ranog prisustva Slovena registrovan je u Kamenovu na lokaciji „ Međa“.
Radi se o dva slučajno otkrivena groba čiji se inventar čuva u Narodnom muzeju u Požarevcu. Na osnovu pokretnih nalaza grobovi su opredeljeni u prvu polovinu VII veka. Slučajni nalazi naušnica belobrdskog tipa u selu Rašancu svedoče o postojanju Slovenske nekropole iz X-XI veka.
Serbian 
English